Czym jest hydroterapia?
Hydroterapia czy wodolecznictwo jest częścią niemal każdego planu rehabilitacji. Jest to bardzo skuteczna metoda rehabilitacji zwierząt, która wykorzystuje fizyczne właściwości wody. Psy chodzą lub biegają na bieżni umieszczonej w komorze wodnej wypełnionej wodą o odpowiedniej temperaturze. Wyporność wody pozwala psu poruszać się w sposób, który znacznie zmniejsza obciążenie jego stawów. Pies musi również pokonać opór wody, co wzmacnia jego mięśnie.
Zasady hydroterapii
Woda jest idealnym środowiskiem do rehabilitacji pacjentów neurologicznych lub ortopedycznych, ale także na przykład do treningu psów sportowych, które próbują odzyskać formę. Wykorzystujemy fizyczne właściwości wody, aby ułatwić lub utrudnić pacjentowi wykonywanie określonych ruchów, co prowadzi do pozytywnego wpływu na organizm. Poniżej znajduje się podsumowanie informacji o tym, w jaki sposób woda i bieżnia wodna mogą przynieść korzyści naszym pacjentom.
Wyporność
Zapewne pamiętasz ze szkoły zasadę Archimedesa: „Każdy obiekt, całkowicie lub częściowo zanurzony w płynie lub cieczy, jest wypychany przez siłę równą ciężarowi płynu wypartego przez obiekt.” Jest to bardzo ważne w hydroterapii, ponieważ wyporność pozwala na utrzymanie ciężaru ciała nieruchomego psa i odciążenie stawów dźwigających zbyt duże obciążenie.
Istnieją badania, które wskazują, jaki procent masy ciała psa jest wypierany, gdy poziom wody osiągnie określoną wysokość (nadgarstek, łokieć, biodro).
Ciśnienie hydrostatyczne
Zjawisko to zostało zdefiniowane przez Blaise’a Pascala i polega na tym, że cała powierzchnia obiektu zanurzonego w wodzie podlega ciśnieniu hydrostatycznemu proporcjonalnemu do głębokości, na której znajduje się obiekt. Wpływa to pozytywnie na mikro-krążenie, poprawia krążenie krwi w tkankach, zmniejsza obrzęk i ból oraz może pomóc uspokoić pacjenta. Ciśnienie oddziaływające na płuca pozytywnie wpływa również na wydolność oddechową pacjenta.
Lepkość
Jest to zjawisko polegające na tarciu cząsteczek wody, które powoduje opór podczas ruchów pacjenta. Jest ono przydatne przy wzmacnianiu mięśni i prowadzi do odruchowej stymulacji spontanicznych ruchów.
Turbulencja
Występuje również turbulencja, która jest spowodowana aktywnym ruchem cząsteczek. Im intensywniejszy ruch wody, tym większa turbulencja. Dlatego zjawisko to odgrywa również ważną rolę w treningu i wzmacnianiu pacjentów w końcowej fazie rekonwalescencji oraz w przypadku treningu psów sportowych.
Podczas korzystania z bieżni do hydroterapii możemy zwiększyć turbulencję za pomocą przeciwprądu. Można ją również wykorzystać do pomocy pacjentom, którzy mają trudności z poruszaniem się, tworząc przepływ nie w kierunku przeciwnym, ale w tym samym kierunku, w którym porusza się pies.
W celu zapewnienia maksymalnej skuteczności przeciwprądu, zalecamy użycie dwóch dysz strumieniowych, które działają równomiernie po obu stronach ciała. Dzięki temu, pies nie będzie miał tendencji do przesuwania się poza zasięg przeciwprądu lub utraty równowagi, co może się zdarzyć w przypadku pojedynczej dyszy.
Napięcie powierzchniowe
Siła wiązania między cząsteczkami wody na jej powierzchni jest silniejsza i utrzymuje napięcie powierzchniowe. Jeśli pies musi wyciągnąć kończyny z wody (nad powierzchnię) podczas ruchu, jest zmuszony do pokonania napięcia powierzchniowego, co sprawia, że ruch wymaga użycia większej siły. Dzięki temu pies staje się silniejszy. Musi zużyć więcej energii w porównaniu do poruszania się po suchym lądzie (aby pokonać opór wody i jej napięcie powierzchniowe).
Biomechanika jest wtedy inna: na suchym lądzie nasze mięśnie pracują przeciwko sile grawitacji, w wodzie natomiast mięśnie przeciwstawiają się oporowi wody. Różne badania wskazują, że podczas pływania zużywamy czterokrotnie więcej energii niż podczas biegu na tym samym dystansie.
Temperatura wody
Musimy również wziąć pod uwagę temperaturę wody. W zależności od rozmiaru i kondycji pacjenta oraz intensywności ćwiczeń, idealny zakres temperatur stosowanych na bieżni wodnej wynosi od 26 do 32 °C. Temperatury w dolnym zakresie są stosowane podczas treningu psów sportowych, podczas gdy temperatury między 30 a 32 °C są bardziej odpowiednie dla psów sparaliżowanych.
Cieplejsza woda działa lepiej w przypadku psów małych ras, podczas gdy większe rasy wymagają temperatury w dolnej granicy idealnego zakresu.
Warto pamiętać, że w wyższych temperaturach łatwiej może dojść do przegrzania i wyczerpania organizmu. Z drugiej strony, w niższej temperaturze energia w mięśniach wyczerpuje się szybciej. W temperaturze wody poniżej 20 °C skurcze mięśni są nierównomierne i zaczyna się ich drżenie. Ruch w wodzie o temperaturze około 24–26 °C jest bardziej wymagający energetycznie ze względu na utrzymywanie temperatury wewnętrznej ciała i przy regularnym treningu może być wykorzystywany do redukcji masy.
Prędkość bieżni
Nie możemy zapominać, że prędkość bieżni może mieć również duży wpływ na przebieg rehabilitacji i powinna być ustalana indywidualnie. Niższe prędkości są odpowiednie dla psów z poważnymi problemami zdrowotnymi i umożliwiają terapeucie skupienie się na optymalnym rozłożeniu ciężaru psa na chorą kończynę. W przypadku zaawansowanych ćwiczeń rehabilitacyjnych lub kondycyjnych prędkość należy dostosować tak, aby pies poruszał się w regularnym tempie. Zbyt niska prędkość sprawia, że ruchy psa nie są płynne i terapia staje się mniej skuteczna.
Nachylenie bieżni
Nachylenie bieżni jest kolejnym aspektem, który może być przydatny w hydroterapii. Zakłada się, że pies poruszający się pod górę podejmuje większy wysiłek fizyczny. Nie jest to jednak do końca prawdą – korzyści płynące z nachylenia bieżni kryją się gdzie indziej.
Ponieważ pies pozostaje na bieżni w jednym miejscu, to pas porusza się pod jego łapami. Pies nie musi pokonywać siły grawitacji, co miałoby miejsce, gdyby naprawdę poruszał się pod górę. Nachylenie bieżni skutecznie zmienia biomechanikę ruchu psa. Środek ciężkości jest przesunięty nieco do tyłu, co oznacza, że pies bardziej angażuje tylne nogi. Jednocześnie zwiększa się zakres ruchu w stawach. Uważamy to za korzystne.
Korzystanie z bieżni do hydroterapii w praktyce
Metoda ta polega na chodzeniu psa po bieżni wodnej podczas częściowego zanurzenia w wodzie. Pies jest unoszony przez wodę, co ułatwia mu poruszanie i jednocześnie zmniejsza obciążenie stawów. Wszelkie ruchy są zatem bezbolesne, a zwierzę ma motywację do poruszania się pomimo choroby lub urazu. Jednocześnie opór wody potęguje wzmocnienie osłabionych lub mniej używanych mięśni.
Hydroterapia jest odpowiednia dla psów cierpiących na zanik mięśni oraz bóle mięśni i stawów, a także dla pacjentów otyłych lub psów w podeszłym wieku.
Jest również coraz częściej stosowana u psów sportowych, u których hydroterapia staje się popularnym narzędziem uzupełniającym, służącym do doskonalenia całorocznego treningu sportowego.
Hydroterapia w opiece zdrowotnej
Pacjenci z chorobami ortopedycznymi
Hydroterapia to idealna metoda rehabilitacji dla psów po operacjach stawów i złamaniach kości. Jest również bardzo korzystna dla psów z dysplazją stawu biodrowego lub cierpiących na zapalenie stawów.
Bieżnia wodna służy do eliminacji złych nawyków ruchowych, które są zwykle związane z kalectwem lub odciążeniem kończyn po operacji lub urazie. Marsz przy oporze stawianym przez wodę wzmacnia zanikłe mięśnie i poprawia zakres ruchu w stawach.
Pacjenci z chorobami neurologicznymi
Najczęściej psy te przechodzą rekonwalescencję po operacji kręgosłupa. Prawidłowy chód jest trenowany stopniowo dzięki sile wyporu wody i zmianom prędkości bieżni.
Psy, które są całkowicie lub częściowo sparaliżowane z powodu przepukliny dysku lub innej choroby, mają tendencję do przyzwyczajania się do swojego stanu i zaczynają przeciążać przednie łapy. Muszą ponownie nauczyć się równomiernego rozkładania ciężaru na wszystkie cztery kończyny, angażowania miednicy i koordynowania ruchów. Najłatwiej jest to zrobić podczas chodzenia w wodzie.
Psy w podeszłym wieku
Starsze psy mogą cierpieć na artrozę, spondylozę (zrosty kręgosłupa) lub zanik mięśni z powodu zużycia układu mięśniowo-szkieletowego. Problemy te mogą pojawić się również u psów z predyspozycjami genetycznymi lub zwierząt, które doświadczyły nadmiernego stresu fizycznego. Mogą się też rozwinąć u nich znacznie wcześniej. Hydroterapia jest właściwym rozwiązaniem w leczeniu takich psów.
Jeśli pies odczuwa ból podczas określonego ruchu, stara się go ograniczyć. Prowadzi to stopniowo do utraty mięśni, skrócenia ścięgien i usztywnienia stawów. Niechęć do poruszania się wzrasta wraz z nasilaniem bólu. Dawka leków przeciwbólowych dla psa może zostać zwiększona, ale nie rozwiązuje to przyczyny jego problemów zdrowotnych.
Hydroterapia, w połączeniu z innymi technikami rehabilitacji, poprawia przede wszystkim zakres ruchów psa w stawach, siłę mięśni i ogólną sprawność fizyczną. W ten sposób życie starszego psa ulega znacznej poprawie, a często nawet wydłużeniu. Wiele psów po rehabilitacji wykazuje większą witalność i radość życia.
Hydroterapia w fitness
Psy sportowe
Właściciele psów sportowych, takich jak charty, psy ratownicze i inne, często korzystają z hydroterapii, ponieważ jest ona fantastycznym dodatkiem do treningu. Kiedy psy poruszają się w wodzie, angażują wszystkie mięśnie ciała, w tym także te, których nie używają tak często podczas ćwiczeń. W trakcie treningu na bieżni podwodnej mięśnie te są odpowiednio wzmacniane poprzez regulację prędkości bieżni i poziomu wody. Zabiegi hydroterapii mogą korygować zaburzenia równowagi mięśniowej i mają korzystny wpływ na układ sercowo-naczyniowy.
Hydroterapia nie tylko nie obciąża stawów, ale także znacznie poprawia sprawność fizyczną psa. Psy, które trenują na podwodnej bieżni przy oporze wody, są znacznie bardziej dynamiczne i mają lepszą wytrzymałość na suchym lądzie. Pomaga to psom sportowym osiągać doskonałe wyniki podczas treningów i zawodów.
Psy otyłe
Hydroterapia jest również przydatna w przypadku psów, które cierpią na otyłość z powodu złej diety, kastracji lub braku ruchu. Ćwiczenia w wodzie znacznie odciążają przepracowane stawy i zwiększają wydatek energetyczny. Program odchudzania może być dostosowany do konkretnego psa. Prędkość i czas chodzenia na bieżni wodnej można regulować w zależności od kondycji fizycznej zwierzęcia.
Z bieżni wodnej mogą również korzystać suki po porodzie.
Czy hydroterapia ma jakieś ograniczenia?
Hydroterapia jest ogólnie odpowiednia dla wszystkich ras psów, od najmniejszych do największych, oraz dla psów w każdym wieku. W skrajnych przypadkach, należy jednak ocenić stan psychiczny pacjenta i przydatność tej metody.
Dla których psów ta metoda nie jest odpowiednia?
Hydroterapia nie jest wskazana w przypadku psów cierpiących na dotkliwe problemy zdrowotne (wymioty, biegunka, kaszel, gorączka), psów z problemami skórnymi, otwartymi lub słabo gojącymi się ranami oraz psów posiadających niezagojone blizny po niedawno przebytej operacji. Problematyczne w przypadku hydroterapii mogą być również poważne zaburzenia układu krążenia, niewydolność wątroby lub nerek oraz epilepsja.
Hydroterapia nie jest również zalecana dla samic w okresie rui.